Hafızanıza Kazınacak Bir Film: Olağan Şüpheliler

Aydın Sever – 28 Temmuz 2017

Bryan Singer’ın 1995 yapımı filmi The Usual Suspects – Olağan Şüpheliler, 90’lı yılların en önemli filmlerinden biridir. Yönetmenin ikinci filmi olan Olağan Şüpheliler, modern bir film noirdir.

Senaryosu adım adım müthiş finale doğru giden film sinema tarihinde sürpriz finaller içerisinde en ayrıcalıklı yerlerden birine sahiptir.

Kevin Spacey’nin unutulmaz Verbal Kint performansı filmi baştan sona götürür. Diğer rollerde de iyi karakter oyuncularından Gabriel Byrne ve yıldızı o dönemlerde parlayan Benicio Del Toro yer alır.

Uyarı! Yazı bu noktadan sonra ciddi anlamda sürpriz bozan içermektedir. Bizden söylemesi...

Film Verbal Kint’in (Kevin Spacey) gözünden anlatılır. Dean Keaton (Gabriel Byrne), Todd Hockney (Kevin Pollack), Fred Fenster(Benicio Del Toro), Michael McManus(Stephen Baldwin) ve Verbal Kint’ten oluşan suçlu grubu bir gün operasyonla yakalanır ve bir hücrede bir araya gelirler. Hepsi yaptıkları işlerin uzmanı olan bu kişiler çıktıklarında vakit kaybetmeden bir soygun planlarlar. Bunu gerçekleştirirler fakat daha sonra çaldıkları şeylerin Keyser Söze isimli birine ait olduğunu öğrenirler. Söze çok nam salmış bir kişidir. Daha sonra bu yaptıklarına karşılık Söze’nin avukatı Kobayashi bunları bulur. İsmi sözde Kobayashi'dir. Keyser Söze'ye borçlu olduklarını söyler.  Söze'nin avukatı tarafından kendilerine bildirilen bir işi üstlenmek zorunda kalırlar. Gerçekleştirdikleri bu işin sonunda bir gemide çıkan yangında 27 ceset ve 91 milyon dolarlık uyuşturucu parası ortaya çıkar. Polisin sorguya aldığı Kint, bu gemide çıkan yangın ve kıyım ile ilgili olarak tanıklık yapacak ağır yaralı bir Macar vatandaşı ile hayatta kalan iki kişiden biridir. Yangından tanınmaz bir halde kurtulan Macarın hastanede ifadesini alan Jack Baer ile Kint’in ifadesini alan Ajan Kujan olayla ilgili olarak görevlendirilen iki kişidir. Macar çok korkmuştur. Keyser Söze diye birisinden bahseder ve katliamı onun yaptığını anlatır. Bu arada polis de Macarın tariflerine göre Keyser Söze'nin robot resminin çizimini yaptırmaya çalışmaktadır. Verbal Kint dokunulmazlık anlaşması karşılığında Ajan David Kujan'a ifade vermeyi kabul etmiştir. Fakat Ajan Kujan olayı burada bırakmak istememektedir ve Kint’i bir odaya sokup kendisini olayla ilgili olarak aydınlatmasını ister. Kujan ne yapıp edip neler döndüğünü öğrenmek istemektedir.

Senaryo ve kurgu burada devreye girer. Filmin bütün esprisi Ajan Kujan ile Kint arasında geçen diyaloglardadır. Diyalogların önemli bir kısmı Keyser Söze ile ilgilidir. Bu kısımda flashbacklere yer verilir. Fakat daha önceden izlediğimiz kısımların yönetmen tarafından bu defa farklı kamera açılarından verilmesi fikri enfestir. Aynı zamanda sakat olan Kint, aptal ve yardıma muhtaç imajını çizerek yazdığı öyküyü ajana anlatır. Kint o kadar soğukkanlı ve rolünü o kadar iyi çalışmıştır ki David Kujan'ın ifadeyi aldığı ofisteki mantar panodan okuduklarını ve gördüklerini muhteşem bir şekilde hikayeleştirir. Bu ifadeden sonra yapacak bir şey yoktur. Kint ifadesi sonrası serbest kalıp kapıdan elini kolunu sallayarak çıkar. Elinde kahve fincanı ile bürodaki panoda yazılı haberler gözüne ilişen Ajan Kujan, Kint’in anlattıklarının bir kısmını karşısındaki mantar panolarda görünce elindeki fincanı yere düşürür. Kırılan fincanın markası Kobayashi'dir. Ajan Kujan şok geçirir ve kendini aptal gibi hisseder. Kobayashi, Kint’in Söze’nin avukatı olarak verdiği isimdir. Tam bu sırada Macar’ın verdiği ifadeyle çizilen robot resim faks makinesinden çıkmaya başlar. Ama Kint'in ifadesi bitmiş ve olay yerinden ayrılmıştır.

Paralel kurguda Kint’i yolda topallayarak yürürken izleriz. Söze’nin robot resmi Kint olarak fakstan belirince yönetmen diyaloga gerek duymadan Kint’in yürüyüşünün normal hale gelişini ayaklarına zoom yaparak paralel kurguyla izleyiciye aktarır. O ana kadar sakat ve yardıma muhtaç olarak izlediğimiz ve bir nevi kendisine acıma hissi uyandıran Kint, müthiş bir özgüvenle sigarasını yakar ve son model bir araçla adamı tarafından ifade verdiği merkezin önünden alınır. Diyalogsuz bir şekilde ajanın aldatıldığını anlaması ve Kint’in olayın başkahramanı olduğunun ayaklarına zoom yapılarak izleyiciye aktarılması filmin en önemli sahnesidir belki. Diyalog olmadan paralel kurguyla ve sadece görsellikle Kint'in aslında kim olduğunun izleyiciye aktarılması sinema tarihinin en müthiş sürpriz finallerinden ve en iyi paralel kurgularından birine şahit olmamıza neden olur. Kevin Spacey bu anlattığımız sahnelerde enfes bir oyunculuk çıkarır.

Christopher McQuarrie’nin yazdığı bu olağanüstü senaryo en iyi orijinal senaryo Oscarını alır. Spacey de en iyi yardımcı erkek oyuncu ödülüne layık görülür.

Filmin en önemli özelliklerinden biri suçlunun ve kötünün tarafında yer almasıdır. Film aslında baştan sona Kint’in zekâsına yapılan bir övgüdür ve bu zekâ nedeniyle seyirci suçlunun tarafında yer alır. Suçlu olacaksa böylesi olsun izlenimi vardır izleyici de. Neticede müthiş bir plan sonucu Kint özgürlüğü hak etmiştir seyircinin gözünde.

Jenerasyonunun en önemli filmleri arasına giren ve Bryan Singer’ın daha sonradan X-Men ve Superman gibi dev prodüksiyonlarda yer almasında en büyük referans olan Olağan Şüpheliler, modern klasikler arasında yerini gün geçtikçe daha da sağlamlaştıracaktır.

İşte Verbal Kint'in polis merkezinden çıktığı o sahne :